تناوب گیاهان زراعی
موضوع کتاب : کشاورزی
نام نویسنده : دکتر امیر آیینه بند
ناشر : جهاد دانشگاهی واحد مشهد
تناوب گیاهان زراعی یکی از قدیمی‌ترین و در عین حال اساسی‌ترین ارکان کشاورزی پایدار و حتی کشاورزی صنعتی محسوب می‌گردد. سودمندی اجرای تناوب حتی در زمانیکه بسیاری از متغیرها و عوامل تولید در شرایط بهینه قرار داشته و یا هنگامیکه مشکلات عجین با الگوهای تک کشتی آشکار نمی‌باشند نیز دیده شده است. برخی از این اثرات مفید تناوب شامل بهبود عملکرد، استفاده کارآمدتر از منابع محیطی، افزایش اثرات متقابل و مکملی بین بخشهای فیزیکی – شیمیایی و بیولوژیکی و بهبود در به کارگیری نهاده‌های تولید می‌باشند. در حقیقت تناوب علمی با تلفیق مسائل پایداری محیط، اقتصاد و تولید بهینه در دراز مدت، دانش تناوب را از توالی سادة چند گیاه زراعی به طراحی آگاهانه و علمی حضور متوالی گیاهان مناسب سوق داده است
با مدیریت های مناسب زراعی نظیر آبیاری مناسب، استفاده از مواد آلی، عدم استفاده از آب های حاوی کربنات و استفاده از کودهای شیمیایی اسیدزا مانند گوگرد و سولفات آمونیم از کمبود آهن در مزارع ذرت جلوگیری می شود،
ذرت نیاز کمی به آهن دارد. این عنصر در سنتز و رشد مریستم نوک ریشه دخالت دارد و برای تنفس در ذرت ضروری بوده و در تولید کلروفیل گیاه نقش مهمی را ایفا می کند. کمبود این عنصر به جز در خاک های آهکی دیده نمی شود. به دلیل آهکی بودن اکثر خاک های ایران، کمبود آهن در این خاک ها شایع است. کمبود آهن موجب ایجاد حالت زردی برگ شده که در این حالت پهنک برگ به علت کمی کلروفیل سبز کم رنگ تا سفید، اما رگبرگ ها سبز باقی می مانند. در ذرت کمبود آهن به صورت راه راه شدن برگ ظاهر شده، به طوری که رگبرگها سبز و فواصل بین آنها زرد است.
زارعین برای به دست آوردن عملکردهای بالا، باید از کودهای حاوی این عنصر مصرف کنند. حد بحرانی آهن در خاک بسته به شرایط فرق می کند ولی به طور متوسط حدود 5 میلی گرم در کیلوگرم است.
مصرف 20 کیلوگرم در هکتار سکوسترین آهن 138 در برطرف کردن کمبود آهن و افزایش عملکرد مفید و موثر است، ولی چون از لحاظ اقتصادی گران است فقط در محصولات خاص به کار برده می شود. به همین دلیل برای رفع کمبود از طریق محلولپاشی با سولفات آهن استفاده می شود، که در این محلولپاشی محلول با غلظت 5 تا 10 در هزار سولفات آهن (در صورت نیاز 2 تا 3 مرحله) به گیاه داده می شود که مرحله اول آن 6-7 برگی شدن گیاه است گوگرد عنصری فراوان و ارزان قیمت است و مصرف آن می تواند باعث کاهش اسیدیته خاک و افزایش قابلیت جذب عناصر ریزمغذی شده و سبب بهبود رشد در گیاهان زراعی مثل ذرت شود.
یک راه عملی، افزودن حدود 20 درصد گوگرد به کود دامی و یا به هر ماده آلی دیگر و قرار دادن در محدوده فعالیت ریشه است، با این روش در بخش های محدودی از توده خاک اسیدیته خاک کمتر می شود و حلالیت آهن و ریزمغذیهای دیگر افزایش می یابد. در صورت تماس ریشه با این بخش ها آهن به سهولت جذب گیاه می شود. افزودن سولفات آهن به کودهای دامی و گوگرد (تا 5 درصد وزنی) نیز در اکثر موارد تاثیر مثبت دارد.